CHỜ TIẾT TRÙNG DƯƠNG- LINH ẢNH

Ngày 1, tháng 9

   Chế bình trà và đi lại trong phòng suy nghĩ. Quan sát

chiếc bóng. Con người suy nghĩ hay chiếc bóng suy nghĩ

thì không có gì khác nhau. Cũng như vậy khi nói rằng tôi, ngọn đèn, một bức tranh hay những vì sao xa. Chỉ là một sụ chú tâm quan sát. Không có ai là người quan sát cả. Quan sát đang dừng trên các đối tượng của nó: bức tường, trang giấy, một con người. Có khi là ý nghĩ xuất hiện. Mọi vật chỉ là những hình ảnh lóang thóang trong sự tập trung suy nghĩ. Ý nghĩ đã làm khuất lấp quan sát như là những vật cản trong dòng chảy.

   Để nhận thấy ý thức phải có sự biểu lộ, họat động của nó. Để thấy nó đang là cần sự thỏai mái hòan tòan. Cũng như khi xem một dòng nước trong sự vận hành nội tại của nó thì không được đắp bờ hai bên. Lập ra đập chắn phía trước, thả vào dòng chảy những vật thể nào đó, mẩu  ván hay tảng đá. Vì là, có một quán tính nào đó sẵn sàng lập ra những mục đích cho ý thức. Suy nghĩ phải hướng đến cái gì? Đạt được cái gì? Hoặc là khuôn suy nghĩ theo một cấu trúc,hình dáng từng có: thi ca hay triết lý…Vì sao có quán tính này?...Chuyển động không có quán tính là: Thần. Một con châu chấu xanh chậm chạp bò trên trang giấy. Say vài giây quan sát nó vụt bay.

   Ý nghĩ vừa có sự xao nhãng nào đó. Thực ra không có gì xao nhãng cả. Những ý tưởng trước đã mất đi. Quan sát ý nghĩ sẽ là miên man theo một chiều hướng.Những dọ dẫm khi chưa có đối tượng. Những thóang hiện của một ý niệm.    Sự biến mất của ý niệm hay cả mạch suy

nghĩ. Ý thức với những đột nhảy mới vào đối tượng khác…Đó là một bức tranh hòan tòan ngẫu nhiên,lộn xộn. Bức tranh này không thể hiện một tĩnh vật,phong cảnh đã có bên ngòai.Mà là chính nó, đang có. Sự hiện diện và hiện họat của tinh thần.

Ngày 2,tháng 9

8giờ 30

   Trong khi rửa mặt quan sát chùm phong lan sau nhà.

Vài cái rễ xanh vừa mới ra bám trên thân trụ. Đời sống ở đó, những chuyển động bền bĩ âm thầm. Đi lại quanh vườn. hãy còn ít sương trong nắng sớm. Khỏanh khắc yên tĩnh và sâu lặng. Một cái hoa địa lan trắng bạch đã nở đêm qua. Hoa cúc còn đang nụ, chờ đến tiết trùng dương. Quan sát một cái búp lá hòang lan. Trong khi bước vào nhà một chiếc lá sứ rơi.

   Chuyển động tinh thần luôn là đi đến và quay đầu nhìn lại. Từ vị trí này nhảy sang vị trí khác để xem xét, thẩm định. Tôi làm một cái gì đó. Trong khi thực hiện tôi hình dung cái nhìn, sự đánh giá của người khác. Họ sẽ nói như thế, như thế…Từ những cái như thế giả tưởng này, vốn là của tôi đó, tôi trở lại công việc đang làm với những thay đổi, điều chỉnh. Sự phân tán, phân tích từ một ý đồ, hình tượng, ngã thể đến trở lại hợp nhất. Tiếp tục hướng đi và cấu trúc ban đầu đã có uốn nắn. Cứ thế tiếp tục cho đến lúc tinh thần nạo vét hết nhựng chất liệu của nó. Tác phẩm, công việc hình thành như một sự bốc hơi, trở lại rơi xuống đông đặc, kết tủa. Tinh thần rời bỏ sản phẩm của mình đến một vị trí khác, hiện tượng khác.

10 giờ

   Trở lại mạch suy nghĩ đêm qua. Về sự ngộ nhận trong khác biệt giữa tiểu luận và tiểu thuyết. Ly trà, lọ hoa, giọt sương và những gì tự do, nô lệ, tĩnh, động đều là trừu tượng. Không có gì nằm dưới “tự do” như một vật thể. Cũng như vậy, sau cái gọi giọt sương không có một thực thể giọt sương nào cả. Ở chiều này chỉ là những tên gọi. Ở chiều kia chỉ là những điểm dừng của ý thức. Ý thức trong sự chuyển động của nó dừng trước một vị trí, thời điểm. Tức là có một đối tượng trước nó. Ký ức cung cấp cho nó một tên gọi: giọt sương. Gợn mây giữa nền trời, vệt nắng thóang hiện trên tường không có tác động mạnh mẽ, sâu sắc gì với nó. Vậy là không có vấn đề. Con người, ngôi nhà…thường xuyên lặp lại trước nó.Kể cả những tiện nghi, khả dụng. Vậy là sự ổn định,gần gũi và thực có. Những giao cảm, va chạm, công kích, truy tìm …tức là một xã hội, một giai đọan lịch sử. Vẫn là những ý niệm nhưng đã trở thành có thực  trước mắt nhà tiểu thuyết…

2giờ 30

   Nhân vật tiểu thuyết tức là một tính cách ổn định nào đó. Trung thực, quả cảm hay lừa gạt, yếu đuối. Nó có một xuất thân gia đình, hòan cảnh, một nền tảng do tác giả cung cấp. Cuốn truyện, tức là một quá trình nhân vật sẽ gặp gỡ, kết thân hay va chạm những nhân vật khác. tạo thành một tính cách mới hoặc là tiếp tục ổn định để rồi đi đến một kết quả hạnh phúc hay bất hạnh…Và hầu hết nhà viết tiểu thuyết có một thái độ nhất định. Biểu lộ thô thiển như một trường hợp minh họa hay đạt đến nghệ thuật. Trong một văn bản triết học sẽ là một vấn đề ý thức, ý niệm cố định. Chẳng hạn hiện tượng hòa bình. Vấn đề này được xem xét trên nhiều phương diện, diễn dịch qua nhiều môi trường, thời đại…Hòa bình trong cái nhìn tôn giáo. Hòa bình trong các quan hệ thế lực chính trị. Hòa bình ở một xã hội trong một giai đọan phát triển ổn định…Tòan bộ là sự diễn dịch của một ý niệm chính, như một tính cách ổn định…qua những ý niệm ổn định đi đến những lân cận xa xôi. Có một câu chuyện của các ý niệm. Tương đương một cốt truyện là cấu trúc của bản văn triết học. Trong một tiểu thuyết đi đến tận cùng như là sự phá vỡ tính cách, từ trung thực trở thành lường gạt. Hay là sự phá vỡ cuộc đời: nhân vật vẫn giữ nguyến tính cách nhưng phải chấp nhận bất hạnh…Trong triết học , vấn đề sẽ là sự thủ tiêu nó. Không thể có hòa bình, hoặc hòa bình phải trả bằng cái giá nào đó…

   Chắc chắn rằng , tòan bộ những điều này nằm trong đầu óc một triết gia. Nó là sản phẩm hư cấu không khác gì tiểu thuyết đối với nhà văn. Triết học, đó là cuộc phiêu lưu của các ý niệm trong tòan thể. Nói  vậy là vì trong hữu hạn có những sự dừng.

  

   Sự dừng của một triết gia chẳng hạn, Anh ta khẳng định hòa bình phụ thuộc một nền tảng kinh tế, sau việc quy nạp những xã hội phồn thịnh từng có trong lịch sử. Khi mà đối diện với hòan cảnh, anh ta trở thành nhà họat động xã hội. kêu gọi những cải cách kinh tế, ví dụ. Vấn đề. tức ý niệm hòa bình ở triết gia đã dừng lại. Ở đây là sự giải trừ và hòa nhập vào đời sống. Một cuốn tiểu thuyết ý niệm đã kết thúc và có một cuốn khác mở ra. Đừng nghĩ là có một thực tế xã hội nào đó. Vẫn là tiểu thuyết, chỉ là tiểu thuyết.

   Sự dừng ở một trường hợp khác. Khẳng định hòa bình và mặt trái của nó, là chiến tranh là ở đầu óc mỗi con người. Khuynh hướng đạo đức mở ra. Để thực hiện hòa bình cần phải thay đổi đầu óc, hành động, nếp sống theo những tiêu chí là , với những giới luật là…Có lẽ một nhà đạo đức. Tuy nhiên, những biến dạng, biến thái cũng rất là phong phú. Tiến hành một mình, ẩn dật nơi rừng sâu hay an lạc điền viên. Kêu gọi đồng lọai cùng chia xẻ cái nhìn và thực hiện  những mục tiêu, một nhà họat động tôn giáo…Ở đây sự dừng của vấn đề hòa bình chuyển thể theo môi trường hòan cảnh. Nảy sinh những vấn đề khác. Những va chạm  niềm tin hay là những xộc xệch trong quan hệ thế tục: nhà cầm quyền…Tòan thể vẫn là những cuốn tiểu thuyết. Anh ta đang đương đầu một ý niệm mới: quyền lực…

   Từ sáng đến giờ lá sứ đã rơi đầy trước sân còn những đóa hoa vẫn nở trong miên mật. Trên nền cánh hoa sứ là một vệt màu đỏ sậm, chuyển sang tím dần. Nhìn trong

màu sắc cánh hoa là một chuyển động. Đôi bướm vừa giao phối vừa chập chờn bay lượn qua cây mai gai, chậu quỳnh rồi biến dần. Màu vàng của nó còn lưu trong tâm tưởng. Một thóang hiện vĩnh cữu. Và là… một con bồ câu vỗ cánh bay lên…

Ngày 3, tháng 9

  

   Đêm qua trên những lộc mai xòe nở. Những búp non xanh nhạt chưa thành lá có hình sao. Từ thân cây khô gầy nâu sẫm đến búp lá là điều vi diệu. Và có nghìn trùng búp lá như thế ở những cây khác, trong những sân vườn khác, đồi núi, dọc bờ sông…Những thế giới vi diệu chưa được khai mở hay không thể nhập với đời sống con người. Chùm phong lan qua đêm mưa rơi xuống một đọan. Nó được giữ lại bằng những chiếc rễ bám vào thân trụ. Làm đứt vài đọan rễ dài ra đêm trước. Những nụ cúc

đã lớn bằng chiếc đũa. Chờ tiết trùng dương. Buổi sáng đi qua trong mưa và nắng hửng chập chờn.

   Những gì cho ta thấy nhịp điệu? Một cây trụ không tạo ra nhịp điệu nào cả. Một tảng đá, sự kiện, bàn chân…Những cây trụ đặt gần nhau theo khỏang cách cố định lập ra nhịp điệu. Thay đổi khỏang cách cố định này bằng khỏang cách mới lớn hoặc nhỏ hơn. Hàng trụ sẽ có nhịp điệu mới thưa hoặc dày hơn. Tức là chậm hoặc nhanh hơn. Một cuốn tiểu thuyết vài trăm trang thể hiện đôi sự kiện, tình huống là một nhịp điệu chậm chạp. Vài chục trang giấy chứa chất sự thay đổi những con người, sinh trưởng, hành động, mâu thuẩn, tình yêu, tham gia chiến tranh, xây dựng hòa bình…là một nhịp điệu dồn dập. Hoặc là nhịp điệu bài thơ. Một từ ngữ độc lập chưa tạo ra nhịp điệu gì. Nó chỉ có nhịp điệu khi đặt bên ấy  những từ ngũ khác, tức là một câu thơ. Và những câu thơ

lập nên nhịp điệu một bài thơ. Hiển nhiên là bài thơ có thể nhiều nhịp điệu.

   Để khỏi mất dấu suy nghĩ ta hãy ghi vào đây biểu lộ, sự sống của nhịp điệu. Chọn một thời điểm nào đó, chẳng hạn suy nghĩ về công trình của nhà kiến trúc. Nói là chọn

vì trước thời điểm này nó từng ở đâu đó. Trong quan sát của nhà kiến trúc về những công trình khác: tiếp thu hay lọai bỏ, giữ nguyên hay là thay đổi. Và anh ta thể hiện trên bảng vẽ những hàng trụ. Rồi từ bảng vẽ đến công trình. Những hàng trụ, nhịp trụ đã ở đó. Tất nhiên sự tĩng tại của tòa nhà, như tất cả sự im lặng khác, không nói ra điều gì. Chỉ khi có một người quansát đưa mắt dọc theo hàng trụ mới xuất hiện nhịp điệu. Thực tế hiện tượng là nó phải nhìn lâu hay mau để lướt hết hàng trụ, trong đó  nó đã ghi nhận sự lặp lại khỏang cách. Điều này có thể là ý thức hay chưa. Sẽ là một ấn tượng nếu như vô thức. tương ứng với sự lâu hay mau là chậm hay nhanh theo nghĩa thời gian. Nếu để 10 phút quan sát nó chậm rãi lướt tên từng thân trụ một. Chỉ cho 1 phút phải là một cái quét mắt.

   Ta hãy khai phá tầm mức khác của ý thức. Trường hợp 10 phút ý thức có thể vừa quan sát vừa chậm rãi đánh dấu, tất nhiên là trong đầu, cây trụ thứ nhất, cây trụ thứ hai…Cũng có thể nó suy nghĩ về một điều khác nữa. Những cây trụ xuất hiện trước nó trên từng thời điểm 1,2,3…như có sự rời ra. Trường hợp quét mắt chính là sự thể nhập. Với các giác quan sẽ là một ấn tượng, một ảnh tượng. Những cây trụ dường như nhập vào nhau. Một cái quét mắt như vậy trong tòan thể chính là Thần. Nó hợp nhất đối tượng. Thực ra không có đối tượng nào cả. Nó bỏ lại người quan sát ở sau đó: là cái tôi với hình dáng, thể xác, tiểu sử…

Ngày 4, tháng 9

4 giờ

   Ta hãy trở lại nhịp điệu bài thơ. Bài thơ Haiku chỉ có một nhịp điệu. Nó gần vào sự im lặng, tĩnh mịch. Như một cội cây giữa cánh đồng hoặc tảng đá trên sườn đồi. Trong khi đọc nó đem lại sự ngưng thần bằng khỏang không gợi ra ý tứ chứa đựng trong nó. Ở đây cái nhìn, xem hơn là sự đọc thành lời. Và khỏanh khắc suy ngẫm một ngày hay cả đời người là sự tản thần. Ý tứ đang theo đuổi chính nó rồi lặng tắt. Trừ phi từ cảm xúc, ý thơ khơi dậy, thôi thúc người đọc làm một hành động. Và …gì nữa nhỉ?...Và, ở dáng vẽ khác bài thơ Haiku không tạo ra sức mạnh trực tiếp. Vì là, một bài thơ phong phú nhịp điệu đi cùng sự đông đảo từ ngữ, thơ tự do, trường ca…sẽ đem lại những điều khác. Tức là việc thay đổi nhịp điệu tạo ra sự uyển chuyển tuôn chảy của từ ngữ, sự vận động của một bài thơ. Với những tốc độ khác nhau. Ta có cảm tưởng  sự hòa nhập trong nó trọn vẹn. Như là nó đã đạt đến chính nó, phải như vậy…Những bài thơ là thế dẫn dắt người đọc.Sự thẩm thấu nhịp điệu của nó. Có thể người đọc chưa cảm, hiểu hết ý tứ câu thơ nhưng vẫn là sự cuốn hút , bị chinh phục ở nhịp điệu. Ý thức  không nắm hết được nhưng đã bị cuốn hút. Nói khác là không còn cái ý thức tự thân người đọc. Sự xuất thần của nó thể nhập trong, theo nhịp điệu bài thơ.

   Từ đâu có nhịp điệu bài thơ và là của nhà thơ? Ở đây quan tâm đã chuyển hướng…Nó là kết tinh những cảm xúc, phấn khích, tình cảm, suy nghĩ , cái nhìn của nhà thơ

giữa lòng  đời, trong thời gian sáng tạo, trên một vài đối tượng. Không lọai trừ tất cả đối tượng: thế giới này. Vậy

là hình thành nhịp điệu. Uy nghi, trang trọng hay khúc mắc, dân giã. Chậm chạp lượn quanh hay tuôn đổ ào ào.

Một nhà thơ thể nhập trọn vẹn đời sống có thể tạo ra mọi nhịp điệu. Tuy nhiên, khí chất, cá tính, sở thích sẽ cầm giữ anh ta ở vài nhịp điệu quen thuộc. Trong khi anh ta cảm thấy mọi nhịp điệu, có thể sản sinh mọi nhịp điệu.Tất nhiên, người đọc, không phải một nhà thơ vẫn có những nhịp điệu nào đó. Nó không thể hiện ở ngôn từ mà là màu sắc , hình khối hay bản thân thể xác. Trong khiêu vũ, vũ công chính là nhịp điệu. Có lẽ, đó là sự lồng ghép năng động nhất giữa thần linh và con người. Và trở lại bài thơ, khỏanh khắc đọc là hưởng ứng, cộng sinh giữa hai con người. Bài thơ sống động  ở đấy. Nó bao lâu? Tùy thuộc  bài thơ. Nó biểu lộ đời sống  và chính là đời sống.

   Còn những tảng đá thì sao?

8 giờ

   Nhìn theo hướng khác, bức tường không gợi ra một nhịp điệu nào đó của bản thân. Phá bỏ những vật thể đều đặn, hàng cột xuất hiện. Túc là hình thành một nhịp điệu. Đương nhiên là có nhiều cách phá bỏ như thế để sản sinh nhiều nhịp điệu. Phá bỏ tòan thể bức tường thì cũng chẳng còn nhịp điệu nào. Nó là khỏang không. Như vậy không gian của nhịp điệu là giữa vật thể và không vật thể. Tương tự vậy: chuển động và ngưng nghĩ. Gián đọan và liên tục. Hiển lộ và ẩn mật.

   Đọc liên tục bài thơ như tản văn cũng là phá hủy nhịp điệu trong nó. Điều này có ý nghĩa nào khác sâu sắc hơn?

Ý thức dễ dàng rơi vào sự hướng đạo nào đó. Chẳng hạn kêu gọi con người tuân thủ các nhịp điệu tự nhiên. Điều này thừa ra. Cái gọi “con người” đang chính là các nhịp điệu. Trong ăn uống, nghĩ ngơi, làm việc, cô đơn, hòa nhập, bệnh tật, cái chết. Sự hòa nhập trọn vẹn tương thích mọi nhịp điệu chính là vô thức. Cái  gọi mọi nhịp điệu hàm nghĩa trật tự và hỗn độn. Vì lẽ là, hỗn độn đang là trật tự ở chính nó. So với một ngọn gió cơn lốc là bất thường. Tuy nhiên, cơn lốc ấy biểu thị những lề luật ở chính nó…

   Một cơn mưa lớn vừa qua. Hãy còn nhũng giọt mưa thưa thớt rơi trên tàu lá. Vọng lại vài tiếng chim đêm xa xôi. Trong ánh điện qua khung cửa sổ để mở đóa hồng vàng lã xuống.

Ngày 5, tháng 9

2 giờ

   …trước khi viết ra những dòng này nhìn một con kiến bò trên sàn nhà. Nó dọ dẫm nhích từng bước một. Đi đâu thế? Từ xa vẫn thấy cái bóng nhỏ của nó trên nền. Tập trung nhìn vào một đối tượng nào đó có thể làm ngưng tụ tinh thần? Nó sẽ đạt đến mức độ năng lượng cao mà trước đó bị tản mạc trong thân thể, không gian? Và mức năng lượng cao nhất là gì? Trà đã hết. Trên gò đồi của thung lũng này có một lọai trà ngon. Không có hương nhưng đặc biệt về vị. Nước trà có màu vàng phớt xanh. Vì nhiều lý do nó không được phổ biến rộng rãi trong người dùng. Trên những gò đồi  khác trà kém ngon hơn nhưng vẫn còn ít nhiều vị đặc biệt đó. Thời gian qua vẫn dùng lọai trà Bắc có ở các hàng hiệu. Trà, hoa, đá và những giọt sương là những thể trạng vật chất và là của  đời sống. Không có tương quan gì hoặc chỉ là như nhau: những gương mặt của những gương mặt…Có vài ngàn năm kết tụ trong tảng đá. Đứng trước một đồi đá ta sẽ lặng im trong cảm thụ thời gian. Có vài ngàn năm kết tụ trong tảng đá. Đứng  trước một đồi đá ta sẽ lặng im trong cảm thụ thời gian. Vài ngàn năm đứng trước ta đấy. Và rồi khỏanh khắc đổi chỗ, hợp thể. Ta và đá là một. Nghĩa rằng vài ngàn năm đang ở đấy, ngưng tụ trong khỏanh khắc.

   Hoa thì cũng vậy. Khỏanh khắc bừng nở của bong hoa là kết quả của vô số ngàn năm theo tiến trình chậm chạp của tiến hóa thực vật. Màu sắc nguyên thủy của đóa hồng vàng kia là gì? Đọc theo lối này là màu xanh búp hoa. Đọc theo lối kia có thể là màu đỏ màu đen…những hòa sắc  trong tiền kiếp của nó. Hoa ư? Chỉ là cỏ! Chắc chắn

là cỏ. Một bụi gai rậm trong rừng sâu nào đó. Và rồi giây phút gặp gỡ với cái gọi con người. Nó là phát lộ, phấn khích, giao cảm, đẹp lòng. Rồi thì nó được chuyển chỗ dần. Từ rừng sâu ra  thung lũng, đến đồng bằng. Cắm cào những lọ hoa hào phóng và ban phát hương sắc cho một đêm vũ hội náo nhiệt. Hoặc là trao tay nhau ấn chứng trong một nghi thức trang trọng cả hòan cầu. Người thấy hoa là cỏ trở nên trào lộng, cuồng nhân và khinh bạc. Người thấy cỏ là hoa trở thành thi nhân, kiến trúc, vũ sư.Khi cánh tay trắng muốt vươn lên, những ngón búp nõn nà xòe mở là một bông hoa. Sự giải thóat, thuấn khiết…

4 giờ

   Viên bi xanh lóng lánh chạy trên nền đất một lúc rồi dừng lại. Những đứa trẻ chơi bi sau nhà. Chúng đi chân đất, bàn chân tiếp với lớp đất ẩm sau mưa. Tiếng la của chúng vang lên trong chiều…Và bây giờ…Trạng thái tự nhiên của ý thức là gì? Tản mạn. Ý thức mang giữ một cái gì đó. Một ám ảnh chưa biểu lộ ra đường nét. Một ý niệm. Một ý nghĩ thường là ngắn gọn như một nhận xét, chiêm nghiệm hay một quyết định cần làm…Trong sự xê dịch nó bắt gặp những đối tượng mới, làm nảy sinh những quan sát, nhận xét mới. Hoặc là nó còn vận động ở đó: sự mãi mê suy nghĩ một điều gì. Tòan bộ những điều này vẫn là tản mạn. Nó xao động không ngừng, diễn dịch từ chỗ này  sang chỗ kia, từ viên bi đến hòn đá. Từ một  ký ức quá khứ đến họach định tương lai. Những suy nghĩ tập trung hòan thành một tư tưởng. Và kể cả những cái  quét nhanh…Khỏanh khắc dừng lại là một lơ lửng. Những gì vừa qua hòan tòan tiêu hủy trong nó, sự lãng quên hay hòan tất. Những gì sắp đến , sẽ là một ấn tượng, vấn đề chưa có. Nó lơ lửng, mông lung hay định thần. Lúc bây giờ nó như một điểm sáng. Một con đom đóm đứng yên một chỗ. Nền tảng con đom đóm này là gì ?

   Trước khi tiếp tục là sự mở rộng. Có nhiều trạng thái tự nhiên. Chỗ này, trạng thái tự nhiên bao hàm tất cả những khả năng và thể hiện. Chẳng hạn một triết gia, từ trạng thái bất động đến việc hòan thành một tư tưởng. Xen kẻ trong đó nhừng thóang hiện, lơ lửng và bỏ ngõ. Chỗ kia, một đứa trẻ trạng thái tự nhiên chỉ là đôi ý niệm về người

thân, vài tiếng gọi , dăm luật lệ thuộc lòng: không được để tay bẩn, ngủ đúng giờ…Trạng thái tự nhiên này chứa

đựng trạng thái tự nhiên kia. Chẳng hạn, trong một đôi khỏanh khắc triết nhân có thể là đứa trẻ con. Chiều ngược lại thì không. Đứa trẻ với mọi cố gắng không thể viết một khảo luận.

   Ẩn trong luồng gió gợn qua một làn hương hồng. Cắt hai đoá hoa hồng cắm vào trong lọ

7 giờ

   Trăng hiện ra như một chiếc thuyền vàng lơ lửng giữa chập chùng mây xám. Trong xao xác mưa rơi…

   Trở lại câu hỏi: nền tảng con đom đóm là gì? Trên đường bay nó sẽ phát ra một quầng sáng. Quầng sáng này chỉ được lưu lại đối với một con đom đóm khác. Tức là một quan sát ngòai nó. Đối với con đom đóm ấy là không có quầng sáng. Với nó nếu như có một ý muốn phục hồi sẽ là việc bay trở lại theo lộ trình cũ. Tuy nhiên, khi điều này xảy ra sẽ là một lộ  trình mới hình thành. Sự đuổi bắt này là miên viễn , bất tuyệt cho đến lúc con đom đóm nhận ra sự việc. Chắc rằng nó  ngừng bay.

   Đó là một ý thức thuần khiết như khi con đom đóm dung lại. Sự thuần khiết ở chỗ giải trừ tòan bộ những tín điều, xác quyết của nó. Không mang theo nó một ý niệm, tư tưởng bất kỳ. Lấy tín điều kia thừa nhận hay phủ nhận tín điều này, một tư tưởng hòan thành. Tức là một đọan sáng trong quầng sáng. Sự đuổi bắt bản thân lại bắt đầu.

   Thuần khiết là gì? Câu hỏi này có phải từ  quá khứ của một ý thức chưa đủ thuần khiết đang hướng về sự thuần khiết. Nó còn có một nhu cầu xác định, cần một vị trí, nội dung. Trong khi con đom đóm đã ngừng bay nhưng vẫn quay đầu nhìn lại: một chấm sáng ở phần thân nó. Chấm sáng này là gì? Ý thức là gì? Ý thức đã đi đến kỳ cùng và dừng lại. Hay là…Con kiến không hề hay biết quan sát ở ngòai nó, có thể điều động nó. Cho nó những số phận nào đó. Nếu biết được điều ấy con kiến sẽ làm gì?

  

Ngày 6, tháng 9

11 giờ

   Mưa tầm tã suốt ngày qua. Con sông khô cạn những ngày trước đó giờ đã lênh lang nước. Không còn thấy đâu doi bãi, cồn cát và những bụi lau mọc trên đó. Những rặng cây cuối đầu trong mưa. Niềm hoan hỉ sau mùa khô khát hay còn những ưu tư nào đó? Trong khi ấy đóa  hồng trong lọ nở ra uy nghi và đường bệ có  dáng dấp một đóa hoa sen. Nó không được tươi lắm, tuy nhiên đã là hết mình. Đang là những giây phút mãn khai. Thuần khiết…thuần khiết nghĩa là gì? Là mang mang thể nhập với nghìn trùng giọt mưa đang giáng thế hạ trần. Từ lớp mây xám trên kia đến lúc nó xuống đây là chặng đường dài. Có đời sống, có những kiếp  mưa, nơi xuất phát, đường bay và những kết cục. Dừng trên búp lá trong sự chờ đợi từ bao lâu của chồi non. Rơi xuống sân nhà, trên bậc thềm tung lên những bụi nước nhỏ hơn, nhập vào một dòng chảy khiêm nhường hay cuộn trào nơi sông suối…Thuần khiết là một cánh chuồn chuồn bay lượn trong màn mưa, một đóa hòang điệp đỏ tươi đứng đó kiên nhẫn, là tiếng bồ câu gù, lại là tiếng mưa xao xác, là tận cùng những âm vang. Là âm vang sản sinh triền miên bất tận. Là tiếng chuông thu hồi làm lắng mọi hình sắc. Là những tiếng sương trong rơi nảy sinh mọi kiến trúc, hình thể , lễ nghi và nhạc điệu. Là một và tất cả. Là tất cả và tất cả. Bao hàm, tương thong, diễn dịch lẫn nhau, ngưng tụ trong nhau. Tĩnh tâm nơi này và khát vọng nơi kia. Ở đây là sự chối từ, ở kia những tiếp đón huy hòang, trọng thể. Ngồi xếp bằng đêm thâu và khỏanh khắc quay cuồng náo nhiệt. Là thuần khiết. Vẫn là thuần khiết và là thuần khiết…

2 giờ

   Mưa đã tạnh. Một con chim sẽ kêu vui cùng với nắng hửng dần. Những con kiến bò trong ly cà phê đã hết, Chúng thu nhặc ở đấy một ít đường. Không rõ dung tại chỗ hay đem về tích lũy. Định rửa cái ly rồi dừng lại…

   Ý thức trước các đối tượng của nó vẫn thường là các trường hợp: lắng nghe một âm  thanh, nhìn nhận một màu sắc, tiếp nhận một câu nói một cách trọn vẹn. Thường là những tình huống đơn giản như tiếng chim kêu, đóa hoa, lời nói một người thân. Ở đây đối tượng chính là nó nếu sự tiếp nhận hòan tòan. Thực tế là vẫn có những dao động nhỏ không đáng kể. Đôi mắt dừng ở bông hoa và đôi tai hướng về tiếng chim kêu. Nghe chưa trọn vẹn một câu nói. Sẽ là chưa có gì trong những trường hợp này.

   Trường hợp khác, chỉ vừa tiếp chạm nó đã vội vàng quay đi. Thóang thấy đóa hoa nó đã dịch mặt sang nơi khác. Nó biết người đối diện định nói cái gì nhưng đã quay mặt. Cũng có thể ngăn chận bằng cách nói trước. Ở đây là sự vô tâm hoặc tiềm ẩn trong nó một mối lo sợ nào đó. Mặc dầu chưa biết gì về điều sắp tiếp nhận nhưng nó đã chặn đứng. Đó là một ám ảnh. Nó sợ rằng những gì sắp xảy ra đúng như nó lo sợ. Đó là mối lo sợ, thuần một mối lo sợ. Tất nhiên giải tỏa những ám ảnh này, vốn là không có, ý thức sẵn sàng tiếp nhận đối tượng của nó. Một bông hoa  hay một con sâu? Sự xác định này tiếp tục là một lui lại khác. Sự chú tâm chưa đủ mức để ý thức nhận ra nó là bông hoa hoặc chính con sâu đó. Tức là sự thể nhập với đối tượng trong hiện tiền. Trong kích thước

nhân sinh đó là những lãng quên, lãnh đạm và rào cản ngăn chận. Tất nhiên, ý thức đang làm cạn kiệt chính nó.

   Và là trường hợp hòai nghi. Ý thức nhận ra đối tượng của nó trong những dáng dấp, đường nét lớn nhưng vẫn còn lờ mờ nào đó. Đây là một bông hoa. Nhưng là một đóa hoa bình thường hay độc hại? Kia là một con đường. Con đường này dẫn đến đâu? Cung điện hay là những hang hố? Sự hòai nghi đã nảy sinh như vậy, gắn với những yếu tố khác: chưa thấu triệt. Hoặc là ý thức sẽ tiếp tục tìm kiếm, đi tiếp con đường để thẩm định mục đích cuối cùng. Hoặc là nó sẽ chờ đợi, khi mà những bong hoa đã tỏa hết hương để kiểm chứng độc hại. Hòai nghi trước một sự kiện , vấn đề, đối tượng là đã biết đấy, một cách mang máng.Về bản thân nó, chừa lại trong đối tượng một điểm nhỏ hay rất nhiều những nghi vấn. Dành cho những phương chiều khác trong không gian, thời gian. Nó thay đổi những góc nhìn. Nó do dự nếu như có  yêu cầu tiếp nhận. Nó chờ đợi…Sự minh bạch ở đây là gì? Một niềm tin định sẵn hay cái gì khác?

   Điều chắc chắn là hòai nghi chỉ là một sản phẩm của ý thức. Nó hãy còn trong những khuôn hình, tập quán của nó. Đó chỉ là sự kéo dài của một quá khứ không được trong sạch. Một đứa trẻ sẽ không có bất kỳ hòai nghi với đời sống. Cũng như vậy, một tâm hồn thánh thiện trước cuộc đời.

   Tất nhiên những đứa trẻ rồi sẽ lớn lên còn những tâm hồn thánh thiện thì không bao giờ có sẵn. Cái tận cùng của hòai nghi là hòan tòan hiểu biết về đối tượng. tuy nhiên, nó vẫn không tiếp nhận. Không phải câu hỏi: cái hoa này có độc không? Một câu hỏi khác: có cái hoa này

hay không? Ở đây, từ quá khứ ý thức đã có sự thất tín trọn vẹn nào đó? Nó không còn đủ sức tiếp nhận cái mới trong hiện nghiệm. Hay thường là, ý thức đứng trước một đối tượng hòan mỹ sáng chói, vượt trên những tầm vóc, màu sắc mà nó vẫn thường tịếp nhận. Trên phương chiều khác, hòai nghi không phải là một vật thể đông đặc. Ý thức không từ bỏ dứt khóat đối tượng của nó. Nó sẽ còn trở đi trở lại với đối tượng được nó xem là bên ngòai nó. Những kiểm chứng, đối chất và trắc nghiệm mới. Hoặc nữa nó trở lại cật vấn chính nó: những gì là thiếu sót, sai lầm trong nhìn nhận? Những gì là chưa đủ tinh tường…Tức là các trạng thái dằn vặt, sự lặp đi lặp lại. Dẫn đến kết quả sau cùng: tiếp nhận hoặc là chối bỏ.

   Sự quán chiếu ở đây: ý thức và đối tượng là đồng thời. Không có bông hoa nào bên ngòai ý thức. Ý thức chính là con đường đó. Kết cục con đường là gì? Khỏanh khắc đặt câu hỏi này là một lần nữa ý thức đang trở lui từ một trạng thái hiện nghiệm. Trong một ngôn ngữ khác: không có con đường. Sự trở lui, hay vượt qua tiếp dẫn những gì là xao động , khắc khỏai và thao thức. Sự rối lọan trong chính nó. Trong một trạng thái hiện nghiệm là gì? Có phải sự an lạc, bất động?

8 giờ

   Mặt trăng hiện ra sau màn mây xám mỏng, cẩn trọng và dè dặt. Một lúc sau những tảng mây dày đặc kéo đến. Ánh sáng của nó còn vương vãi khắp bầu trời…

   Như là người đã đi hết con đường và trở lại. Những người viết không phải chỉ ra một cung điện hay  một túp lều, tảng đá cuối con đường. Vì rằng những tảng đá  như vậy họ đã mang đi từ buổi khởi đầu. Họ chỉ ra con đường. Vì một động lực nào? Lý do gì? Trách nhiệm xã hội hay cật vấn lương tri? Chắc chắn rằng đi hết con đường đã là sự hòan thiện nội tại. Ta đã đến! Một đôi người nói thế. Trong một chiều hướng sự hòan thiện không dừng lại ở đó. Nó tiếp tục lan tỏa, vận hành. Tự chiêm ngưỡng kéo dài dẫn đến rối lọan. Ở đây có một sự cân bằng nào đó thuộc về vật lý, tâm linh? Để cân bằng cần phải thực hiện, triển khai và sáng tạo. Vậy là họ chỉ ra con đường. Trong giới hạn một kiếp người, chắc rằng sẽ có những người đi không hết, những lối rẽ, lầm lạc. Việc chỉ ra con đường, không phải là mục đích dẫn đến sụ thành lập những con đường. Những mục đích là tùy chọn.

   Cầu vọng một điều gì thì đi nghìn bước, triệu bước vẫn chừng ấy việc. Cái cầu vọng vẫn còn trước mặt đó, con đường sẽ là dài xa thăm thẳm. Và khi những con đường cứ thế nối dài, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những lữ hành ra đi từ ban mai, giữa trưa, trong chiều tà nắng quái hay mưa đêm tầm tã…đã mấy nghìn năm?

   Vài bước chân vũ công trên sàn thì khác hẳn. Là mục đích, là sự hòan thiện trong mỗi bước chân đó. Và cũng đừng đặt câu hỏi: cái sàn nào? Cái sàn chính là bước chân. Di động theo mỗi bàn chân.

9 giờ

   Trong khi viết vài cơn mưa đã qua. Ngửi một làn hương hoa hồng. Trong dáng dấp mảnh khảnh nhưng thẳng đứng cuống hoa chứa đựng sức mạnh nào đó. Mây rãi khắp bầu trời. Mở khung cửa sổ cho ánh sáng ra ngòai vườn. Ẩn trong bóng tối những nụ cúc vẫn chậm chạp lớn dậy. Chúng chờ tiết trùng dương. Đi đến tiết trùng dương…

    Tất nhiên là đã có nhiều con đường. Dẫn đến cánh đồng, siêu thị, lầu ngà , những cánh rừng sâu và giáo đường. Bảo tồn vài giá trị là nhân phẩm. Dọn ra những tâm thái hòa bình. Chỉ ra những gì đối lập không thực có. Điều mà nhiều người nhầm tưởng đã có và phải có. Đem lại một thái độ tôn trọng đời sống. Có thể đi đến một cái nhìn: sự tiếp cận mỗi con người như một đóa hoa, một ngôi đền? Không phải đi đến cái nhìn mà tham dự trong một cái nhìn: mỗi con người là một đóa hoa, một ngôi đền…

Ngày 7, tháng 9

8 giờ

   Những gì có thể thấy qua một cuộc đối thọai, một buổi nói chuyện giữa hai người thân mật? Sự thân mật bao hàm có một nền tảng chung về cảm xúc, tri thức giữa hai người. Và trong khi nói chuyện họ có thể biểu lộ những gì sâu kín. Nó không phải cuộc trao đổi thuần túy giữa hai chuyên gia. Ở đây tri thức qua từng trãi cá nhân có thể trở thành một tín điều đạo đức. Chẳng hạn hiểu biết các nghi lễ, là một tri thức, có thể thâm nhập người đang hiểu biết đó trở thành những quy tắc ứng xử thấm nhuầntrong mọi hành vi. Tức là sự chuyển hóa tinh thần thành thể xác. Một cuộc nói chuyện thuần túy tri thức không cần những điều này. Và do đó, nó rất mờ nhạt cái gọi người nói chuyện.

   Phương diện khác, sự biểu lộ cảm xúc của người nói chuyện. Nó nảy sinh một cách tự nhiên trong đối thọai do một đề tài, đối tượng nào đó gợi lên. Hoặc nảy sinh theo những chia xẻ về ý tứ của người nói chuyện, nhũng trạng thái hưng phấn hay cảm kích thường thấy. Sự thân mật cho phép biểu lộ trọn vẹn những điều này. Ở một chỗ khác, nó liên tục bị kiềm giữ vì ý thức ở đó. Nó liên tục khách quan hóa đối tượng: không phải người để nói ra điều ấy! Và đối với nó, sự ngăn chận liên tục một luồng chảy các trạng thái hiện nghiệm, làm sản sinh các hành vi, cử chỉ, lời nói, ánh mắt. Trở lại chỗ này, tức một cuộc nói chuyện thân mật ta có thể thấy gì?

   Sự trao đổi những xem xét khác nhau, do từ những phương diện khác nhau về đề tài. Chẳng hạn, đề tài là

một bức tranh. Ở người này là nhận xét về bố cục, màu sắc. Người kia là một nhận xét về tác giả, là phong cách hay một chi tiết đời tư. Có thể là sự tiếp nhận hòan tòan hay có những điểm bổ sung nào đó. Cũng có thể từ đề tài còn những chỗ chừa lại, họ không hòan tòan giống nhau về nhận định. Tuy nhiên, nó không dẫn đến một cuộc tranh luận gay gắt để lọai bỏ ý kiến người đối thọai. Và, từ những khỏang trống này một đề tái khác lại được đưa ra: về một bức tranh khác, tác giả khác theo những liên tưởng. Cũng có thể việc đi xa hơn: từ hội họa sang thi ca, du lịch…Cứ như thế, một cuộc đối thọai là sinh động, không được báo trước về đề tài. Người nói chuyện không phải chuẩn bị một vốn liếng tri thức nào đó. Trường hợp này, những trang bị bên ngòai, thuần tri thức đã là cuộc trao đổi của hai chuyên gia. Ở đó, trong sự đối mặt tức thời, ký ức được sử dụng một cách năng động nhất biểu lộ các cảm xúc, hưng phấn hay tiêu cực cũng là tức thời. Nói khác đi, tòan bộ thân, tâm, ý của người nói chuyện là ngự ở hiện tiền. Quan sát cả  hai người đó là sự tiếp chạm, thâm nhập, trao đổi lẫn nhau. Một cái mạch chuyện từ lý do ban đầu nào đó được khơi dẫn và liên tục chảy trong họ. Quan sát trên từng khỏanh khắc, tức là quan sát chính nguồn mạch: người này là người kia. Một sự trao đổi liên tục. Giả định nguồn mạch này chảy mãi, cuộc nói chuyện sẽ hết các đề tài. Những người tham dự sẽ cạn kiệt các vốn liếng tri thức, kinh nghiệm của họ. Nói cách khác, người này đã đọc hết người kia. Trong một cái nhìn nào đó, cái gọi người kia  chỉ còn là một thể xác. Tuy nhiên , trên thực tế điều này không mấy xảy ra.

10 giờ 30

   …Qua miêu tả một cuộc nói chuyện ta đã nhận ra đôi điều nào đó. Sự năng động và mới lạ của đối thọai nằm trong việc chú tâmcủa ý thức ở hiện tiền: một câu nói, ánh mắt, thóang ngập ngừng của người nói chuyện. Sự chú tâm này tạo trong nó khỏang trống sinh động. Từ khỏang trống này sự nảy sinh liên tục, tự nhiên các nhận xét, ý tưởng, liên tưởng mà ý thức sẵn sàng lấy ra để tham dự. Không phải việc do dự của ý thức trong việc vừa nghe vừa suy nghĩ câu trả lời. Không phải  sự cố gắng của nó để truy tìm một kiến thức nào đó trong ký ức. Chỉ là sự nảy nở tự nhiên khi ý thức đặt chú tâm trọn vẹn ở phía trước, người đối diện. Một nhận xét ngắn gọn là khỏang trống sinh động này là hằng có. Sự biểu lộ diệu dụng của nó không phải là cái có sau ý thức. Đối thọai chỉ là những tác nhân cho nó biểu lộ. Trong những trạng huống khác, ý thức với những kinh nghiệm thông thường đã làm khuất lấp nó.

   Một nhận xét khác, chú tâm của ý thức, đến lượt nó sẽ là một lan truyền trong tòan thể. Một cái mím môi, những ngón tay co quắp hoặc đánh nhịp một cách vô thức, một mẩu giấy bị vò đi, một cây bút bị bẻ gãy, từ là ngồi yên chuyển sang đi lại. Hoặc là sự hưởng ứng từ  vô thức theo người đối diện. Nó lặp lại động tác nào đó của người ở trước mặt. Sự hợp nhất thân, tâm, ý và những dao động của nó. Tạo ra sự lan truyền đến một cường độ nào đó. Trong một cuộc nói chuyện tẻ nhạt không có những điều này. Sự lan truyền ra đến ngọai vật. Đối với cái nhìn, trong một khỏanh khắc ở cường độ như vậy, ý thức nhận ra ngọai vật là nó đấy. Một trạng thái tinh thần khác xuất hiện trong nó, hay là một trạng thái tinh thần

hiển lộ nơi đó. Và lúc bây giờ, ngọai giới, tòan thể có những đường nét, màu sắc khác. Tất nhiên, phạm vi một

cuộc nói chuyện đã vượt qua từ trước đó.

   Tuy nhiên ta hãy trở lại cuộc nói chuyện ở một xem xét khác. Có hai khỏang trống ở đó. Khỏang trống trong một ý thức như vừa xem xét. Khỏang trống khác một khi câu chuyện ngừng lại. Một đề tài vừa chấm dứt. Đề tài mới chưa được gợi ra. Hoặc cả hai cùng uống trà. Khi cả hai khỏang trống này đồng thời xảy ra, tức là chúng chập vào nhau, sẽ là một khỏang trống. Một trạng thái mông lung hay ngưng tụ. Nó không hòan tòan trống hẳn. Hãy còn hai khả năng ý thức ở đó. Nó chưa tiếp ứng một đề tài mới, cũng không trở lui một quá khứ gần gũi của nó: suy nghĩ những gì vừa nghe hoặc  tìm tòi một vấn đề mới. Ở đây không phải trạng thái mông lung của một người mà là của tòan thể. Sự mông lung ở một người vốn bị gắn cho trạng thái thất thần. Nhưng…sự mông lung ở tòan thể sẽ là trong tòan thể. Và chính là tòan thể. Ý thức vừa  có một chạm mặt.

   Một cuộc nói chuyện như thế đã xóa nhòa phân cách người nghe và người nói. Người nói và không gian, thời gian chung quanh nó. Là …chân không âm vang như lối nói một nhà thơ. Là tiếng chim vụt hót, tiếng xôn xao của ngìn trùng búp hoa và lá, tiếng bồi hồi những giọt mưa tý tách, tiếng thì thầm song dội những cửa biển, đầu sông. Là những giải mây sáng bạc ở trên kia nhẹ nhàng bước qua thinh không, ẩn dật nhưng hiển lộ tỏ bày. Mặt đất ẩm ướt ở dưới này, những lớp rơm mục, vũng nước nhỏ. Viên sỏi. Chiếc lá rụng. Có hình trạng vết tích riêng tư. Hiện diện đấy nhưng vắng bặt. Im lặng và sắp sửa thầm thì. Lúc bây giờ một vệt nắng…

   Cắm vài cành mai cẩm tú vào lọ hoa thay chỗ những đóa hồng. Những bông hoa tím nhỏ rãi đều theo chiếc lá có hình một chiếc lông chim phượng. Chúng có vẻ khiêm nhường bình dị nhưng kín đáo khó gần. Nhìn một lúc lâu

lại hình như quý phái…Sau một lúc đun nước trong bình sẽ bốc hơi. Ở cùng một nhiệt độ nhưng không phải  tòan khối nước trong bình có cùng một hiện tượng. Nghiên cứu hiện tượng bay hơi cũng không cần đến lúc tòan thể khối nước thay đổi trạng thái. Nghĩa là từ một số hiện tượng chỉ ra cái sau đó, trong đó ẩn sau hiện tượng. Và, rồi những miêu tả rộng rãi. Với tinh thần này ta xem xét một đôi điều gì đó…

   Giả định rằng có một lá thư gửi đi, biểu lộ tình cảm, cần chia xẻ một quyết định hay đặt ra một yêu cầu. Nói chung một lá thư tương đối quan trọng. Ý thức, tức người viết ở đó, chờ đợi một câu trả lời. Nếu là sự trả lời ngay tức khắc sẽ không có điều gì. Ta quan tâm ở trường hợp khác: có một thời gian chờ đợi. Ý thức đối diện với sự im lặng từ phía người nhận, tức là sự im lặng chung quanh nó. Tuy nhiên nó không chờ đợi với trạng thái bất động như vậy. Nó xem lại lá thư, một bản lưu hay đã nằn trong đầu óc người viết. Có thể đã có một sơ xuất gì trong đó, từ cách xưng hô, giấy viết thư , những gì thứ yếu cho đển bản thân quyết định. Tất nhiên trong khi viết ý thức từng tiến hành những điều ấy nhưng hiện giờ nó sẽ trở lại. Một cái nhìn nghiêm ngặt hơn. Hoặc là đã xuất hiện một điểm nhìn mới. Tức là một sự vượt quá kinh nghiệm trước đó. Một sự ngọai hóa bản thân ý thức. Và theo tiến trình này, người viết đặt bản thân ở người đọc. Nó hình dung môi trường, tính cách, những điều kiện của người

đọc. Vì sao không trả lời? Nó có thể xem xét đôi lần rồi chấm dứt hoặc giả là một quá trình suy ngẫm dài lâu và căng thẳng. Nó trở lại lá thư với những trắc nghiệm mới từ nhiều phương diện. Điều mà trong khi viết nó chỉ xem xét trên một vài phương diện nào đó. Hoặc nó nhận ra những sai lầm của quyết định và tự chấm dứt. Hoặc quyết định đứng vững sau những thử thách như vậy, nó khảo sát ngày một nhiều hơn người nhận. Nó nghiệm ra một cái gì đó: vì sao không trả lời. Nó kiên nhẫn chờ đợi thêm một thời gian hoặc đã đến lúc tự nó quyết định. Một lá thư hồi âm đã là không cần thiết đối với nó.

   Theo dõi hiện tượng này, vốn gần gũi những hiện tượng khác của ý thức ta nhận ra sự ngọai hóa bản thân nó. Tức là sự sản sinh những hình tượng của nó. Thiết lập nhiều phương án, mô hình, đề ra những con đường…Trường hợp khác là truy tìm những ảo ảnh, sự cám dỗ từ chính bản thân nó. Thực tế hành động là giải đáp cho những trường hợp này. Một xem xét khác, sự sản sinh nhiều hình tượng nhưng vẫn nằm trong một ý thức. Soi sáng các kết quả, các trắc nghiệm là một quan sát nội thể. Ý thức đang đọc chính nó với những thanh lọc theo tiến trình. Những suy ngẫm cô đúc và chọn lọc. Không cố ý đối với nó nhưng là một tiến trình nghiêm mật đã được nảy sinh như vậy.

Ngày 8, tháng 9

9 giờ

   Trong khi đó sau mấy ngày mưa những cái rễ phong lan đã dài thêm một đọan. Ở đầu rễ xanh nõn là một lớp màng nhờn đục. Một ít mưa, nắng, không khí, những giọt sương đã ngưng tụ nơi này. Sự lớn lên của chùm phong lan là một quá trình chậm chạp bền bĩ và kiên định. Ở những cây cỏ khác ta chỉ thấy sự sống biểu lộ nơi cành lá. Ở đây sự sống hiện họat từ gốc rễ. Nó không tạo ra cảm giác tầm gửi mà ý chí và nội lực. Còn về những nụ cúc cũng vậy. Nảy ra nhiều nụ cúc hơn. Một số đã lớn bằng đầu ngón tay. Giá mà nắng chúng đã lớn nhanh hơn. Từ nụ cúc đến mặt trời là khỏang cách thăm thẳm mà chỉ có những tia sáng mới có thể nối liền. Tuy nhiên, là không có khỏang cách nào. Mặt trời đang ở màu sắc xanh nhạt những chiếc lá, kích thước những nụ hoa…Đôi khi nghe trong thanh tịnh một cái gì đó của thôi thúc, gấp rút nhưng vẫn nhịp nhàng. Trong an lạc có cái gì là khắc khỏai và thống thiết. Những con chuồn chuồn phải bay đi từ ban mai trong màn mưa giăng mỏng. Ngọn gió phải gợn lên xô đẩy vài chiếc lá để báo rằng có đấy. Có gì? Những gì là giao cảm, thông  dự và chia xẻ. Từ những con kiến nhỏ đến cõi thế này, xê dịch và lang thang…

10 giờ

   Ý nghĩ: cử động một cánh tay. Và “cánh tay” thực hiện điều ấy. Ý  nghĩ trong trường hợp này chính là cánh tay. Với một ngôn ngữ lớn hơn: thân chính là tâm. Khi mà ý nghĩ đi liền với hiện thực chính là khỏanh khắc thực hiện. Ý nghĩ đã hòan thành nhưng chưa có cử động. Một lúc sau” cánh tay” mới thực hiện chẳng hạn. Ta có cảm giác sự rời ra giữa ý tưởng và vật thể. Tuy nhiên, nó không vượt quá. Ví dụ khác, ý nghĩ nhóm một bếp lửa. Trong khi thực hiện ý nghĩ chính là bếp lửa đó. Lúc bây giờ, cái gọi con người, thể xác cũng như các đối tượng củi, lửa là những truyền dẫn và biểu hiện chính ý nghĩ. Tất nhiên, ngọn lửa là một sự lan truyền khác trong không gian chung quanh nó: gió, không khí…Cái gọi thân thể ý nghĩ không chỉ là một thể xác người mà rộng hơn thế. Ở đây là không gian một ngôi nhà.

   Ý nghĩ về một đối tượng hay hành động nhưng không có thực hiện nào. Điều này tương tự không có ý nghĩ. Thân thể của nó lúc bây giờ chính là tòan thể. Điều một con người nhận ra trong sự kiện im lặng, tức là không nói năng, suy nghĩ, nó là cây trụ, nền đất , hàng giậu, tiếng trẻ kêu, ánh sáng trên trang giấy…cái gọi những người khác. Một cái nhìn khác tỏ lộ.

   Sự kiện im lặng  cũng chỉ là tác nhân cho cái nhìn này. Cái nhìn luôn ở đó, có đó. Và rồi, ý nghĩ xuất hiện. Những cử động, chuyển động vẫn là bất động trong cái nhìn này.

   Ý thức, vốn bị kết dính thành một điểm nhìn riêng biệt, một cái tôi nào đó. Sự giải trừ triệt để những điểm nhìn này dẫn đến sự xuất hiện của linh ảnh….

2 giờ

   Ta hãy tiến đến theo một phương chiều khác, hay là những màu sắc khác. Như quan niệm thông thường con người bao gồm một thể xác và tâm hồn ở đó. Sự nhắc đến tâm hồn khi nào? Người này có tâm hồn. Người kia không có tâm hồn…Chắc chắn là trong một hành vi ăn uống, những xã giao bình thường cái gọi tâm hồn không được nhắc đến. Sự đề cập tâm hồn chỉ xảy ra khi đứng trước một sự kiện , va chạm…Cá thể muốn hoặc không phải biểu lộ những gì sâu kín trong nó. Phủ nhận không có tâm hồn thực ra đã là sự thừa nhận…

   Một cái gì sâu kín trong con người ấy điều động những hành vi, ứng xử trên từng giây phút. Đối với người khác thật khó mà đọc được trọn vẹn. Anh ta chỉ thể ghi nhận những hình ảnh tản mạn, một cách mang máng…Trong khi, với người ấy nó hòa tan theo nhịp thở, huyết quản, cái gọi là thể xác. Nói khác đi, cái gọi thể xác chính là tâm hồn. Những gì liên quan đến thể xác, một bút tích, cái bánh, cái áo len…chính là biểu lộ tâm hồn, là tâm hồn. Theo một lối đọc, ánh trăng trên chiếc lá không khác gì vầng trăng. Thực ra, vầng trăng là gì?

   Vậy là tâm hồn. Ý thức có thể trực chiếu nhưng không có sự đồng nhất với nó. Thế giới của nó, tức một tâm hồn bao gồm sự quan sát, những ý nghĩ nó sản sinh, trao đổi, những cái gọi “ vật thể”. “ người khác” trước nó. Ngược lại, nó cũng nằm trong  những thế giới khác, và là vô số thế giới khác. Tồn tại và hiện sinh của nó nằm trong vô số thế giới này. Tương giao của hai cá thể, thực ra là sự trao đổi, tương thong, diễn dịch, chồng chập của vô số trạng thái, tín hiệu. Và ta hình dung tương giao của vô số cá thể, tức xã hội lòai người…

8 giờ

   Đến đây ta hãy trở lại một điểm nhìn. Nắng trong suốt đi qua buổi chiều. Những con chuồn chuồn bay lên cao. Những làn mây trắng dâng lên cao. Đã bao làn nắng ấm áp mở dần những nụ cúc đang chờ tiết trùng dương.Chắc là không kịp. Mai đã tiết trùng dương. Không hề gì, trên mặt lụa trong gian phòng nào đó sẽ là cây cọ ướm lên những lớp màu vàng thắm. Chắc là không có hương vị  trà từ gò đồi thung lũng theo những dòng chữ này. Thay vào đó những giọt rượu quỳnh vẫn thỉnh thỏang trãi lên trang giấy. Những nụ hoa cẩm tú còn e ấp ngày qua giờ cũng xòe nở. Có từ năm đến sáu cánh trong một bông hoa. Còn búp hòang lan thì sao? Nó vẫn ở đó, lớn thêm một ít. Còn gì nữa nhỉ? Đã có bao làm hương quyện theo gió từ đâu gửi đến. Cũng có thể từ vườn này ra đi. Đã mấy lần gió thu gợn trên tấm màn…Và bây giờ đã là một đêm trăng. Đã là nữa vầng trăng. Tinh tú trào dâng lung linh…

   Ta hãy trở lại một điểm nhìn. Nguyên thủy hay là sau hết, ta đang ở đâu? Một cái gì? Những linh ảnh? Tháp ánh sáng? Một đền thờ? ….

                                           Hòai ân, Tháng 9, năm 2001